Nesnelerin İnterneti ve İmalat – 4
Gürcan Banger
Nesnelerin İnterneti (Nİ) sayesinde sağlanan görünürlük sadece işletme ve üretim mekânları ile sınırlı kalmaz; ihtiyaca ve yetkilendirmeye göre göre tedarikçiler, üçüncü parti hizmet sağlayıcıları, hissedarları ve hatta müşteriler de görünürlükten yararlanabilirler. Özellikle izleme, bakım ve onarım işlerinden sorumlu üçüncü parti hizmet sağlayıcıları fonksiyonlarının bir kısmını Nİ sistemine uzaktan bağlanarak yerine getirebilirler. Tezgâh, robot, makine, cihaz gibi ürünler sunan sermaye malı tedarikçileri sistemdeki donanımın performansını satışla ilişkilendirme imkânı sahip olacaklarından gelir temelli (yapılan iş miktarına bağlı) yeni iş modelleri sunabilirler. Yedek parça, hizmet ve tüketim malzemesi tedarikçileri dağıtık depo sistemlerini, tanklardaki sıvı seviyelerini ve imalat düzeylerini izleyebilirler. Özetle; Nİ sayesinde üretici işletmeler ve tedarikçiler arasında yeni, etkili ve verimli ilişkiler kurma ve geliştirme imkânları oluşacak.
Endüstri 4.0 ve Nesnelerin İnterneti öncesindeki işletme ve fabrika ağları birbirinden soyutlanmış, parçalı bağlantılardan oluşuyordu; diğer uzak ve yakın ağlarla ya bağlantıları yoktur ya da aralarındaki iletişim etkili ve verimli değildi. Günümüzde Nİ ve IP tabanlı ağlar sayesinde işletme içindeki tüm noktaları birbirine bağlamak mümkün oluyor. Diğer yandan işletmeyi dışarıdaki başka nokta ve ağlarla ilişkilendirmek imkânı da bulunuyor. İşletme içindeki makinelerin ve sistemlerin Nİ ağına bağlanması imalattan sorumlu yöneticilere ve çalışanlara insan müdahalesine gerek kalmaksızın iş akışının nasıl otomatik hale getirileceği ve iyileştirileceği (yani otomasyon ve optimizasyon) konusunda enformasyon sağlar. Bu konuda bir kolay örnek boyahanedeki havalandırma fanların hızlarının otomatik ayarlanmasıdır. Bir başka örnek ise bir konfeksiyon üretim işletmesinde kumaşların olumsuz etkilenmemesi için sıcaklık ve nem düzeylerinin otomatik düzenlemesidir.
Pek çok sınai sektörde üretim maliyetini oluşturan en önemli faktörlerden birisi enerjidir. Gene pek çok işletmede enerji ölçümleri çeşitli nedenlerle yapıl(a)madığından enerjinin üretim maliyetine etkileri bilinemediği gibi ne türden iyileştirmeler yapılacağı da planlanamaz. Nİ ve otomasyonla entegre edilebilen çevre denetleyicileri sayesinde ısıtma, havalandırma, iklimlendirme ve elektrik tüketimi harcamalarında ciddi tasarruf oranları sağlanabilir. Ağ üzerinden denetlenen enerji sistemleri sayesinde kademeli fiyatlandırmanın olumsuzluklarından kaçınarak ekonomik enerji kullanım modellerine geçmek mümkün olur.
Bakım anlayışının geleneksel tarzı, günümüzde hâlâ pek çok işletmenin tercihi olan önleyici bakım yaklaşımıdır. Günümüzde ise düşük maliyetli sensörler, kablosuz bağlantılılık ve büyük veri işleme araçları sayesinde fabrikadaki teçhizatın sağlıklı işleme durumunu gerçek zamanda izlemek mümkün oluyor. Örneğin bir tezgâhın ısınması, işlem hız düşümü, hidrolik basınç farklılaşması, olağandışı titreşimin ortaya çıkışı vb. gibi durum değişmeleri izlenerek arıza oluşmadan önce önlem alınabilir.
Daha önce belirtildiği gibi; Endüstri 4.0 ve Nesnelerin İnterneti (Nİ) esaslı üretim sistemlerinin kurulabilmesi için söz konusu işletmenin öncelikle yalın üretim ve tam zamanında üretim metodolojilerini özümsemiş ve kurmuş olması gerekir. Bu zeminin üzerinde Nİ, Analitikler ve IP tabanlı ağların kurulması gerçek zamanlı olarak tedarik zinciri enformasyonunun elde edilmesine imkân sağlar. Üretim hattının ve işletmedeki donanımın iş yükü durumunun Nİ ağı üzerinden tedarikçilerle ilişkilendirilmesi ile tüm taraflar karşılıklı bağımlılıkları, malzeme akışını ve imalat çevrim zamanlarını daha anlayıp buna göre davranabilirler. Nİ üzerinden elde edilip işlenen (hammadde, malzeme, bitmiş ürün stokları, işletme içi kişi ve cihazların konumları vb. gibi) enformasyon, işletmenin merkezi kurumsal kaynak planlama (KKP, ERP) yazılımı platformuna taşınabilir. İşletmeden elde edilen gerçek zamanlı veriler yöneticilere ve çalışanlara hızla doğru kararlar verme olanağı tanıyacaktır.
