Endüstri 4.0 ve Akıllı Fabrika – 1
Giderek daha fazla gündem maddesi olmayan başlayan Endüstri 4.0’ın yükselen bu popülerliğinin arkasında ne gibi gelişmeler var? Endüstri 4.0’ın arka planı nedir? Dördüncü Sanayi Devrimi veya Endüstri 4.0 gibi terimlerin günlük yaşamımıza girmesine ilişkin bazı nedenler sayabiliriz. Bunların başında 20’nci yüzyılın son çeyreğinden bu yana ivmelenen bilimsel gelişmeler ilk sırayı alır. Bilimi ise yakından teknoloji izler. Aynı dönemde (özellikle 2000’li yıllarda) bilişim, iletişim, İnternet, kablosuz ağlar, sensor (her türlü veri toplama), gömülü sistemler ve yazılım, otomasyon, mekatronik ve robotik gibi alanlarda (ya da bu alanların açılmasında) yeni teknolojilerin oluşumuna ve mevcutları gelişmesine tanık olduk. Teknolojik yenileşmenin ve gelişimin sonucunda teknolojiler birbirine eklemlenerek yeni türden daha karmaşık tümleşik teknolojilerin oluşmasına yol açtı. Endüstriyel İnternet (Eİ) olarak isimlendirdiğimiz yeni imkânlar işletmeler için üretim, yönetim ve denetim konularında yeni metodolojilerin gelişmesinde potansiyel oluşturmaya başladı. Yayılıp güçlenen İnternet sensorlar sayesinde tüm varlıkların bu büyük ağa başlanmaları ile birbirleri ile haberleşebilmeleri imkânını oluşturdu. Bu yeni duruma Nesnelerin İnterneti (Nİ) adını veriyoruz. Toplanan verilerin işlenmesi amacıyla büyük veri ve analitikler yaklaşımı geliştirildi. Öğrenen makineleri ve akıllı teknolojik nesneleri var eden yaklaşımı imkân dâhiline sokan ise yapay zekâ (YZ) ve ilgili yazılım alanındaki ilerlemeler oldu. Bu gelişmelerin daha ileri aşamalarını görmeye devam edeceğiz.
Yukarıda bir kısmını kısaca özetlediğim gelişmeler Dördüncü Sanayi Devrimi, Endüstri 4.0 veya Endüstriyel İnternet gibi alanlara ilgi duyup çalışanlara sıklıkla sorulan bir soruyu gündeme getiriyor: Bu büyük değişimin nedeni nedir? Birinci neden; işletmeler ve ekonomiler için rekabet imkânlarının giderek daralması, yeni rekabet üstünlükleri için fırsatlar aranmasıdır. Artık neredeyse her ürün dünyanın herhangi bir pazarında benzer kalite ve fiyatla bulunabildiğinden işletmelerin yeni rekabet kolaylıkları bulmaları gerekiyor. Bunun ilk yolu maliyetin azaltılmasıdır. Teknolojinin emeğe baskınlığının oluşması ve teknoloji görece ucuzlarken emeğin daha maliyetli olmaya başlaması sertleşen rekabeti dikkate alan işletmelerin tercihlerini teknolojiden yana kullanmalarına neden oluyor. Bu arada pazardaki ve müşteri profilindeki davranış değişiklikleri de teknolojiyi ve buna bağlı akıllı ür-ge’yi tercihte rol oynuyor. Ayrıca yeni teknolojiler artık bir zorunluluk haline gelen inovasyonu başarmak için işletmelere beceri ve yetenek altyapısı sunuyor.
Özetle; Nesnelerin İnterneti, kablosuz sensor ağları, büyük veri ve analitikler, bulut bilişim, gömülü sistemler, mobil internet vb. gibi yükselen teknolojiler bunların birbirine eklemlenmeleri ile oluşan durum Endüstri 4.0 olarak anılan yeni bir vizyona neden oluyor. Bu stratejik yaklaşıma Almanya’da Industrie 4.0, ABD’de Endüstriyel İnternet (Industrial Internet) ve Çin’de Internet+ adı veriliyor. Endüstri 4.0 vizyonu –stratejisi de diyebiliriz, Siber-Fiziksel Sistemler aracılığı ile yeni küresel değer yaratma ağlarını oluşturmak üzere üretim imkânlarının, işleme ve depolama sistemlerinin, lojistiğin, hatta sosyal gereksinimlerin birbirine eklemlenmesi anlamına gelir.
Endüstri 4.0’ın arka planını ya da nedenlerini sayabilmek ancak büyük resmin bir parçasını oluşturuyor. Değişime ilişkin büyük ve kapsamlı sürecin önemli bir aşaması Endüstri 4.0’ın mevcut veya yeni kurulacak işletmelerde nasıl gerçekleştirileceğidir. Bu konuda anahtar niteliğinde üç temel yapılanmadan söz edebiliriz. Birincisi; değer ağları aracılığı ile farklı zincirlerdeki süreçlerin, faaliyetlerin, eylemlerin ve nesnelerin yatay entegrasyonudur. İkincisi ise aynı zincirde yer alan ağ bağlantılı imalat sistemlerinin, alt süreçlerin, faaliyetlerin ve nesnelerin düşey entegrasyonudur. Üçüncü yapılanma; tüm değer zinciri boyunca mühendislik sistemlerinin uçtan uca dijital entegrasyonudur. Düşey entegrasyon işletmenin içinde gerçekleşir; bu tür entegrasyon, akıllı fabrikanın esnek ve yeniden düzenlenebilir yapıda olması anlamına gelir. Böyle bir akıllı fabrika, verimli ve kârlı olacak biçimde özelleştirilmiş küçük parti ürünler yapma becerisine sahip olabilir.
