Altshuller’in TRIZ’i
Gürcan Banger
Facebook’ta paylaş
Twitter’da paylaş
Duygu Güncesi - Ana Sayfa
Facebook’ta izle
Twitter’da izle
LinkedIn’de izle
Yaratıcılık, yenilik ve inovasyon sözcüklerini giderek artan sıklıkla kullanıyoruz. Bugünün iş dünyasında kalıcı ve sürdürülebilir olmak için yeni ve farklı olmak ya da olanı bulup çıkarmak gerekiyor. Farklılaşmayı sadece ürün ve hizmetlerde değil, aynı zamanda iş yapma biçimlerimizde de yapmak zorundayız. Farklılaşma denince bunun anahtar sözcüklerinden birisinin yenilikçilik veya yenileşim olarak Türkçeleştirdiğimiz inovasyon olduğunu ezberimize aldık. Ama henüz “Nasıl?” sorusunu henüz yeterli çeşitlilik ve yaygınlıkta cevaplayamıyoruz. TRIZ sözcüğü “İnovasyonu nasıl yapabiliriz?” sorusunu cevaplamaya aday kavramlardan birisi olarak karşımıza çıkıyor.
Altshuller
TRIZ sözcüğü, Rusçadaki ‘yaratıcı problem çözümü teorisi’ sözcüklerinin baş harflerinden oluşturulmuş. TRIZ isimli teori, 1946 yılından başlayarak Sovyet buluşçusu ve bilim kurgu yazarı Genrich Saulovich Altshuller (1926-1998) ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş. TRIZ çalışmasının temeli küresel ölçekte 200 binin üzerinde patentin incelenmesine dayanıyor. (İncelenen patent sayısının 3 milyonun üzerinde olduğunu söyleyen kaynaklar da var.)
Altshuller bir mühendis, mucit, bilim adamı, gazeteci ve yazar olarak çalıştı. Genrikh Altov ismiyle bilim kurgu romanları da yazdı. Patent ofisinde memur olarak görevli iken yeni, yaratıcı ve patent almaya uygun fikirler konusunda araştırmalar yaptı; yaratıcılığın ve yenilikçiliğin altındaki düşünme kalıplarını bulmaya çalıştı. Bu çalışmaları TRIZ teorisinin altyapısını oluşturdu. Altshuller ve arkadaşlarının çalışmaları sonucunda yenilikçiliğe temel olan 40 farklı parametre belirlendi.
Bulgular
Fikri mülkiyet türlerinden birisi olan patent ile bir soruna bulunan çözüm veya bilinip kullanılandan farklı yeni / yaratıcı bir yaklaşım kayıt altına alınır. Altshuller’in patent incelemeleri, patent almış buluşçuların teknik problemleri 40 yaratıcı ilke kullanarak çözdüklerini gösteriyor.
TRIZ bulguları, problemleri çözümü bilinenler ve bilinmeyenler olarak ikiye ayırıyor. Çözümü bilinen problemler; kitaplar, dergilerdeki bilgilerden yararlanarak ya da konunun uzmanlarına danışılarak çözülebiliyor. Çözümü bilinmeyenler ise yaratıcı problemler olarak isimlendiriliyor. Altshuller bunlara ‘çözümünün başka bir probleme yol açtığı problemler’ adını veriyor. Zaten TRIZ mantığı da bir amacın gerçekleştirilmesinin (bir problemin çözülmesinin) önünde duran başka sorunların aşılması üzerine kurulmuş. Örneğin taşınması kolay (hafif) bir sandalye yapmak istediğinizde aynı zamanda sağlam olmasını da sağlamak zorundasınız. Bu iki (ya da daha fazla) çelişen unsuru birlikte çözdüğünüzde bu bir yenilik ya da buluş oluyor. Bir anlamda; birbiriyle çelişen kriterleri birlikte eniyileme problemi (çok kriterli optimizasyon problemi) olarak görebiliriz.
Altshuller ve ekibi tarafından incelenen 200 binin üzerindeki patentte sadece 40 bin kadarının problemlere kökten ve yaratıcı çözüm getirdiği gözlenmiş. Diğer patentlerde var olan çözümler ise ürün veya ilgili sistem parametrelerinde yapılan küçük iyileştirmelerden ibaret kalmış. (Buluşçuluk ve yenilikçilik açısında patent kütüphanelerinde araştırma ve inceleme yapmanın öneminden söz edilir. Altshuller’in çalışmaları bu konuda önemli doğrulamalardan birisidir.)
Problem Sınıflandırma
Altshuller bir problem sınıflandırması sunar. Buna göre çözümlerin yüzde 32’si kişisel bilgi birikimi ile yapılabilecek türdendir. Bir işletmenin kendi bilgi birikimi ile çözebileceği sorunlar karşılığı olan küçük iyileştirmeler ise yüzde 45’lik bir oran oluşturur. Toplam çözümler içerisinde sektör içindeki bilgi birikimiyle halledilen büyük iyileştirmeler yüzde 18’lik, sektör dışı bilgiyi gerektiren yeni bir kavramın geliştirilmesi yüzde 4’lük bir orana denk gelir. Bilgi adına ne varsa kullanılması ihtimali gereken buluş düzeyindeki çözümler ise ancak yüzde 1 dolayındadır. Bilinen bir çözüm için 10 dolayında incelenmesi gereken seçenek söz konusu olabilirken gerçek anlamda bir buluş için bu sayı milyon mertebesine çıkıyor.
Altshuller’in çalışmalarının ve TRIZ yaklaşımının günümüzde en önemli katkısı “İnovasyon yapalım. Ama nasıl yapacağız?” sorusuna sağlam bir çözüm öneriyor olmasıdır.
